فهرست مطلب
عنبیه چشم یکی از بخش‌های حیاتی و پیچیده در ساختار چشم انسان است که نقش مهمی در کنترل میزان نور وارد شده به چشم و تنظیم وضوح بینایی ایفا می‌کند. این بخش رنگی چشم که به‌طور مستقیم زیر قرنیه قرار دارد، از طریق باز و بسته کردن مردمک، نور ورودی به شبکیه را تنظیم می‌کند. عنبیه با تنظیم دقیق قطر مردمک، به چشم کمک می‌کند تا به تغییرات نور محیط پاسخ دهد و تصویری واضح و دقیق را ارائه دهد. این قابلیت تنظیمی نه تنها برای بینایی روزمره بلکه در شرایط نوری مختلف نیز اهمیت بسزایی دارد.
علاوه بر نقش حیاتی در تنظیم نور، عنبیه چشم می‌تواند نشانگر مشکلات و بیماریهای مختلف چشمی باشد. بیماری‌هایی مانند یووئیت، گلوکوم و دیابت می‌توانند به طور مستقیم بر عملکرد و ساختار عنبیه تاثیر بگذارند و منجر به تغییرات قابل توجهی در سلامت بینایی فرد شوند. شناخت دقیق عملکرد عنبیه و تاثیر این بیماری‌ها بر آن، برای تشخیص زودهنگام و مدیریت موثر این مشکلات ضروری است. در این مقاله به بررسی نقش عنبیه در این بیماریهای چشمی و روش‌های مختلف تشخیصی و درمانی مرتبط با آن خواهیم پرداخت.
اهمیت عنبیه چشم در ساختار آن
عنبیه یکی از مهم‌ترین اجزای ساختاری چشم است که نه تنها به دلیل نقش اصلی‌اش در تنظیم نور ورودی به چشم بلکه به دلیل تاثیر آن بر کیفیت بینایی، اهمیت ویژه‌ای دارد. عنبیه به عنوان یک دیافراگم طبیعی عمل می‌کند که با تغییر اندازه مردمک، میزان نور وارد شده به چشم را تنظیم می‌کند. این تنظیم، در شرایط نوری مختلف، از نور شدید تا کم، به چشم کمک می‌کند تا بهترین وضوح ممکن را حفظ کند. بدون عملکرد صحیح عنبیه، چشم نمی‌تواند به‌درستی به تغییرات نور محیط پاسخ دهد که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند خیرگی یا کاهش دقت بینایی شود.
علاوه بر نقش فیزیولوژیکی در تنظیم نور، عنبیه در ایجاد رنگ چشم نیز نقش دارد که می‌تواند تاثیرات ژنتیکی و ویژگی‌های منحصر به فرد هر فرد را نشان دهد. ساختار پیچیده عنبیه شامل لایه‌هایی از عضلات و بافت‌های پیوندی است که هر کدام وظایف خاصی دارند و در هماهنگی کامل برای تنظیم اندازه مردمک و کنترل میزان نور ورودی کار می‌کنند. این ساختار پیچیده همچنین می‌تواند به عنوان یک نشانگر مهم در تشخیص بیماریهای چشمی عمل کند، زیرا تغییرات در رنگ، شکل یا عملکرد عنبیه می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلات جدی در چشم باشد که نیاز به بررسی دقیق و درمان دارد.
نقش عنبیه در عملکرد بینایی
عنبیه چشم نقش اساسی در عملکرد بینایی ایفا می‌کند، زیرا به‌عنوان یک دیافراگم تنظیم‌کننده، میزان نور ورودی به چشم را کنترل می‌کند. این تنظیم نور برای دیدن بهینه در شرایط نوری مختلف بسیار حیاتی است. عنبیه با انقباض و انبساط عضلات خود، قطر مردمک را تغییر می‌دهد تا میزان نوری که به شبکیه می‌رسد را کنترل کند. در نور زیاد، عنبیه با کوچک کردن مردمک، از ورود بیش از حد نور جلوگیری می‌کند و در نور کم با گشاد کردن مردمک، به چشم امکان می‌دهد تا نور بیشتری دریافت کند. این قابلیت تنظیم، به چشم کمک می‌کند تا در شرایط نوری مختلف، تصویری واضح و با کیفیت ارائه دهد.
علاوه بر تنظیم نور، عنبیه نقش محافظتی نیز در عملکرد بینایی دارد. این بخش از چشم نه تنها به تنظیم نور کمک می‌کند، بلکه از شبکیه در برابر آسیب‌های ناشی از نور شدید نیز محافظت می‌کند. اگر نور بسیار زیادی وارد چشم شود، ممکن است به سلول‌های حساس به نور در شبکیه آسیب برساند و منجر به کاهش بینایی یا حتی اختلالات دائمی شود. عنبیه با تنظیم دقیق میزان نور ورودی، از چنین آسیب‌هایی جلوگیری می‌کند و به حفظ سلامت بینایی کمک می‌کند. این نقش حفاظتی و تنظیمی عنبیه باعث می‌شود که عملکرد بینایی به‌طور مؤثر و در شرایط مختلف نوری بهینه باقی بماند.
مرور کلی بر بیماری های چشمی مرتبط با عنبیه
عنبیه چشم به عنوان یک بخش حیاتی از ساختار چشم، در تعدادی از بیماریهای چشمی نقش مهمی ایفا می‌کند. این بیماری‌ها می‌توانند از التهاب و عفونت گرفته تا اختلالات فشار داخل چشمی متفاوت باشند و هر کدام تأثیرات مختلفی بر عملکرد و سلامت بینایی دارند. در اینجا مرور کلی بر برخی از این بیماریهای مرتبط با عنبیه ارائه شده است:
یووئیت:
یووئیت یک التهاب در لایه میانی چشم است که عنبیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این التهاب می‌تواند ناشی از عفونت، بیماریهای خودایمنی یا علل دیگر باشد. علائم یووئیت شامل درد، قرمزی، کاهش بینایی و حساسیت به نور است. در موارد شدید، یووئیت می‌تواند به آسیب دائمی به بافت‌های چشم و از دست دادن بینایی منجر شود.
گلوکوم (آب سیاه):
گلوکوم یک بیماری چشمی است که با افزایش فشار داخل چشم مشخص می‌شود و می‌تواند به آسیب عصب بینایی منجر شود. تغییرات در عنبیه می‌تواند باعث محدود شدن جریان مایع زلالیه و افزایش فشار داخل چشمی شود. این افزایش فشار می‌تواند به تدریج به از دست دادن بینایی، ابتدا در حاشیه دید و سپس در مرکز دید، منجر شود. مدیریت گلوکوم شامل کنترل فشار داخل چشمی با استفاده از داروها یا جراحی است.
عنبیه نووواسکولاریزاسیون:
این وضعیت شامل رشد غیرطبیعی عروق خونی جدید بر روی سطح عنبیه است که می‌تواند با بیماریهای مختلفی مانند دیابت یا گلوکوم نئوواسکولار مرتبط باشد. این عروق جدید ممکن است باعث افزایش فشار داخل چشمی و تشدید گلوکوم شود. درمان معمولاً شامل استفاده از لیزر یا داروهایی برای کنترل رشد عروق خونی است.
دیابت و تغییرات عنبیه:
دیابت می‌تواند منجر به تغییراتی در عنبیه شود که شامل تغییرات در رنگ، شکل و عملکرد آن است. افراد دیابتی ممکن است در معرض خطر بیشتری برای توسعه بیماری‌هایی مانند گلوکوم و یووئیت باشند. علاوه بر این، نئوواسکولاریزاسیون عنبیه در بیماران دیابتی بیشتر دیده می‌شود.
آلبینیسم چشمی:
در برخی افراد مبتلا به آلبینیسم، عنبیه ممکن است به طور کامل نتواند از ورود نور جلوگیری کند که این امر می‌تواند منجر به مشکلات بینایی و حساسیت شدید به نور شود. این بیماری می‌تواند باعث شود که عنبیه نتواند به درستی نقش خود را در تنظیم نور ورودی به چشم ایفا کند.
این بیماری‌ها همگی نیاز به تشخیص زودهنگام و مدیریت دقیق دارند تا بتوان از آسیب‌های جدی به بینایی جلوگیری کرد. پزشکان با استفاده از روش‌های مختلف تصویربرداری و تست‌های تشخیصی می‌توانند وضعیت عنبیه و سایر ساختارهای چشم را بررسی کرده و درمان‌های مناسب را تجویز کنند.
ساختار و عملکرد عنبیه
عنبیه یکی از مهم‌ترین اجزای چشم است که نه تنها به دلیل نقش اصلی خود در تنظیم نور ورودی به چشم بلکه به دلیل تأثیر آن بر کیفیت بینایی، اهمیت زیادی دارد. این بخش به عنوان دیافراگم طبیعی چشم عمل می‌کند و از طریق تغییر اندازه مردمک، میزان نور ورودی به شبکیه را تنظیم می‌کند. عنبیه به شکل یک حلقه مسطح است که در قسمت جلویی چشم، بین قرنیه و عدسی قرار دارد. عنبیه از دو لایه اصلی تشکیل شده است: لایه استرومای قدامی و لایه اپیتلیوم رنگدانه‌ای خلفی.
ساختار عنبیه
عنبیه شامل دو لایه عضلانی است که وظیفه تنظیم اندازه مردمک را بر عهده دارند:
- ماهیچه اسفنکتر مردمک: این ماهیچه در لبه داخلی عنبیه قرار دارد و وظیفه آن تنگ کردن مردمک است. این عضله تحت کنترل سیستم عصبی پاراسمپاتیک عمل می‌کند و به طور عمده در شرایط نوری شدید فعال می‌شود تا از ورود بیش از حد نور به چشم جلوگیری کند.
- ماهیچه گشادکننده مردمک: این ماهیچه به شکل شعاعی در اطراف مردمک قرار دارد و وظیفه آن گشاد کردن مردمک است. این عضله تحت کنترل سیستم عصبی سمپاتیک قرار دارد و در شرایط نوری کم یا در پاسخ به استرس و هیجان، مردمک را گشاد می‌کند تا نور بیشتری وارد چشم شود.
عملکرد عنبیه
عنبیه به دلیل توانایی خود در تنظیم قطر مردمک، نقش اساسی در کنترل میزان نور ورودی به چشم دارد. این فرآیند برای دید واضح و دقیق در شرایط نوری مختلف ضروری است. هنگامی که نور زیادی وارد چشم می‌شود، ماهیچه اسفنکتر مردمک منقبض شده و مردمک را تنگ می‌کند تا میزان نور کاهش یابد. در مقابل، در نور کم یا هنگام نیاز به دید بهتر در شرایط تاریک، ماهیچه گشادکننده مردمک منبسط شده و مردمک را گشاد می‌کند تا نور بیشتری به شبکیه برسد.
علاوه بر این، عنبیه می‌تواند نقش محافظتی نیز ایفا کند. با کنترل میزان نور ورودی، عنبیه از آسیب‌های احتمالی به شبکیه در برابر نورهای شدید جلوگیری می‌کند. همچنین، عنبیه به عنوان یک نشانگر سلامت عمومی چشم عمل می‌کند؛ تغییرات در رنگ، شکل یا عملکرد عنبیه می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات چشمی باشد که نیاز به بررسی و درمان دارند.
عنبیه و یوئیت
تعریف یووئیت
یووئیت (Uveitis) به التهاب لایه میانی چشم یا “یووه‌آ” گفته می‌شود که شامل عنبیه، جسم مژگانی و مشیمیه است. یووئیت یک وضعیت چشمی جدی است که می‌تواند بر یک یا هر دو چشم تأثیر بگذارد و در صورت عدم درمان مناسب، منجر به مشکلات جدی بینایی یا حتی از دست دادن بینایی شود.
یووئیت به چهار نوع اصلی تقسیم می‌شود که بر اساس محل التهاب در چشم طبقه‌بندی می‌شوند:
- یووئیت قدامی: این نوع شایع‌ترین فرم یووئیت است که بیشتر عنبیه و جسم مژگانی را درگیر می‌کند و به عنوان “ایریت” نیز شناخته می‌شود.
- یووئیت میانی: این نوع التهاب بیشتر در قسمت میانی چشم رخ می‌دهد و معمولاً جسم مژگانی و ویتره را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- یووئیت خلفی: این نوع یووئیت شامل التهاب در مشیمیه، شبکیه، و گاهی اوقات ویتره است.
- پان یووئیت: در این حالت، التهاب تمامی قسمت‌های یووه‌آ (قدامی، میانی و خلفی) را در بر می‌گیرد.
علل یووئیت ممکن است شامل عفونت‌ها، بیماریهای خودایمنی، آسیب‌های چشمی، یا حتی به‌طور ناشناخته باشد. علائم این بیماری می‌تواند شامل درد چشم، قرمزی، تاری دید، حساسیت به نور و در برخی موارد، از دست دادن بینایی باشد. تشخیص و درمان سریع یووئیت بسیار مهم است، زیرا عدم درمان مناسب می‌تواند به آسیب دائمی به چشم و کاهش بینایی منجر شود. درمان معمولاً شامل استفاده از داروهای ضدالتهابی، کورتیکواستروئیدها و در موارد شدید، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است.
علائم بیماری یووئیت (Uveitis) چشمی
درد چشم:
درد چشم یکی از شایع‌ترین علائم یووئیت است. این درد می‌تواند خفیف تا شدید باشد و معمولاً با حرکت چشم یا لمس کردن چشم تشدید می‌شود. درد ممکن است به صورت یک احساس فشار یا درد عمیق درون چشم توصیف شود.
قرمزی چشم:
قرمزی چشم نیز علامت بارز یووئیت است که ناشی از التهاب عنبیه و عروق خونی موجود در یووه‌آ می‌باشد. این قرمزی معمولاً در اطراف لبه‌های چشم و به خصوص در نزدیکی عنبیه مشاهده می‌شود.
تاری دید:
یکی دیگر از علائم رایج یووئیت، تاری دید است که ممکن است به دلیل التهاب یا ترشحاتی که در چشم تجمع می‌یابند ایجاد شود. این تاری دید می‌تواند متغیر باشد و در موارد شدیدتر ممکن است بینایی را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد.
حساسیت به نور (فتوفوبیا):
افراد مبتلا به یووئیت معمولاً حساسیت شدید به نور دارند، که به این حالت فتوفوبیا گفته می‌شود. حتی نور معمولی ممکن است باعث ایجاد درد یا ناراحتی شدید در چشم‌ها شود و فرد را مجبور کند تا چشم‌های خود را ببندد یا در مکان‌های تاریک بماند.
نقطه‌های شناور (Floaters):
بیماران ممکن است تجربه کنند که نقطه‌های کوچکی که به عنوان “شناورها” شناخته می‌شوند، در میدان دیدشان ظاهر می‌شوند. این شناورها معمولاً به دلیل تجمع سلول‌های التهابی یا مواد دیگر در مایع ویتره‌ی چشم ایجاد می‌شوند و ممکن است به صورت نقاط، رشته‌ها یا سایه‌های کوچک دیده شوند.
کاهش بینایی:
در موارد شدیدتر یووئیت، کاهش بینایی ممکن است رخ دهد. این کاهش بینایی ممکن است موقتی باشد اما در صورتی که یووئیت به درستی درمان نشود، می‌تواند به آسیب دائمی به بافت‌های چشم و از دست دادن بینایی منجر شود.
سردرد:
در برخی موارد، یووئیت ممکن است با سردرد همراه باشد، به ویژه زمانی که فشار داخل چشم افزایش یافته باشد یا التهاب گسترده‌تر باشد.
علائم یووئیت بسته به نوع و شدت التهاب ممکن است متفاوت باشند و همه افراد همه این علائم را تجربه نمی‌کنند. اگر فردی به این علائم مبتلا شود، باید سریعاً به چشم‌پزشک مراجعه کند، زیرا یووئیت در صورت عدم درمان می‌تواند به عوارض جدی مانند گلوکوم، آب مروارید و حتی از دست دادن بینایی منجر شود. درمان معمولاً شامل داروهای ضدالتهابی، کورتیکواستروئیدها و در موارد خاص داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است.
درمان یووئیت و نقش عنبیه
درمان یووئیت (Uveitis) به شدت، نوع و علت زمینه‌ای بیماری بستگی دارد. هدف اصلی درمان یووئیت کاهش التهاب، تسکین علائم، جلوگیری از آسیب به بافت‌های چشم، و حفظ یا بهبود بینایی است. نقش عنبیه در این بیماری به عنوان یکی از اجزای کلیدی ساختار چشم بسیار حائز اهمیت است، زیرا التهاب عنبیه (ایریت) یکی از رایج‌ترین اشکال یووئیت قدامی است که به طور مستقیم بر عملکرد چشم تأثیر می‌گذارد.
روش‌های درمانی یووئیت
- داروهای موضعی: برای درمان یووئیت قدامی که عنبیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از قطره‌های چشمی کورتیکواستروئیدی استفاده می‌شود. این قطره‌ها به کاهش التهاب در عنبیه کمک می‌کنند و معمولاً اولین خط درمان هستند.
- تزریق داخل چشمی: در موارد شدیدتر یا زمانی که درمان موضعی کافی نباشد، تزریق کورتیکواستروئید به داخل چشم (زجاجیه یا اتاق قدامی) ممکن است تجویز شود.
- داروهای خوراکی یا تزریقی: در یووئیت‌های گسترده‌تر یا زمانی که سایر قسمت‌های چشم درگیر هستند، کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی به منظور کاهش التهاب سیستمیک تجویز می‌شوند.
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی:
در مواردی که یووئیت ناشی از یک بیماری خودایمنی باشد یا به درمان با کورتیکواستروئیدها پاسخ ندهد، از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند متوترکسات، آزاتیوپرین، یا سیکلوسپورین استفاده می‌شود. این داروها به کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند و از حمله به بافت‌های چشم جلوگیری می‌کنند.
داروهای ضد میکروبی:
در صورتی که یووئیت ناشی از عفونت باشد (مانند توکسوپلاسموز، سیفلیس، یا سل)، از آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌ویروس‌ها یا داروهای ضد قارچ برای درمان عامل عفونی استفاده می‌شود. این داروها ممکن است همراه با کورتیکواستروئیدها تجویز شوند تا التهاب کاهش یابد.
داروهای گشادکننده مردمک (میدریاتیک‌ها):
این داروها به گشاد کردن مردمک و جلوگیری از چسبندگی عنبیه به عدسی کمک می‌کنند. استفاده از میدریاتیک‌ها نیز می‌تواند درد ناشی از اسپاسم عضلات عنبیه را کاهش دهد. این داروها معمولاً به صورت قطره چشمی تجویز می‌شوند.
درمان‌های جراحی:
در موارد نادر و شدید، زمانی که داروها نتوانند التهاب را کنترل کنند یا عوارضی مانند آب مروارید، گلوکوم یا جداشدگی شبکیه ایجاد شود، ممکن است جراحی نیاز باشد. ویترکتومی (برداشتن زجاجیه) یکی از روش‌های جراحی است که ممکن است برای مدیریت یووئیت استفاده شود.
نقش عنبیه در یووئیت
عنبیه به عنوان بخشی از یووه‌آ، مستقیماً تحت تأثیر یووئیت قرار می‌گیرد. التهاب عنبیه می‌تواند منجر به عوارضی مانند چسبندگی عنبیه به عدسی (سنچیا) شود، که این امر می‌تواند باعث مشکلات جدی مانند افزایش فشار داخل چشمی و گلوکوم شود. درمان یووئیت با هدف کاهش التهاب عنبیه از طریق داروهای ضدالتهابی و جلوگیری از عوارض ثانویه انجام می‌شود.
علاوه بر این، التهاب عنبیه می‌تواند باعث کاهش توانایی چشم در تنظیم نور ورودی و تغییر اندازه مردمک شود که به تاری دید و حساسیت به نور منجر می‌شود. بنابراین، درمان مؤثر یووئیت و کنترل التهاب عنبیه برای حفظ عملکرد صحیح بینایی و جلوگیری از آسیب‌های دائمی بسیار مهم است.
عنبیه چشم و گلوکوم (آب سیاه)
تعریف گلوکوم یا آب سیاه در چشم
گلوکوم، که به فارسی به عنوان “آب سیاه” شناخته می‌شود، یک گروه از بیماریهای چشمی است که با آسیب تدریجی به عصب بینایی مشخص می‌شود. این آسیب معمولاً به دلیل افزایش فشار داخل چشمی (intraocular pressure) رخ می‌دهد، اگرچه گلوکوم می‌تواند در برخی موارد با فشار طبیعی نیز اتفاق بیفتد.
مکانیسم ایجاد گلوکوم
چشم برای حفظ شکل و عملکرد خود نیاز به تولید و تخلیه مداوم یک مایع شفاف به نام مایع زلالیه دارد. این مایع توسط جسم مژگانی تولید می‌شود و از طریق کانال‌های تخلیه‌ای به نام “شبکه ترابکولار” خارج می‌شود. در گلوکوم، این جریان طبیعی مختل می‌شود و مایع زلالیه نمی‌تواند به درستی تخلیه شود. این امر منجر به تجمع مایع در داخل چشم و افزایش فشار داخل چشمی می‌شود.
افزایش فشار داخل چشمی به مرور زمان می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند. عصب بینایی، اطلاعات بصری را از چشم به مغز منتقل می‌کند و هر گونه آسیب به این عصب می‌تواند به کاهش تدریجی بینایی منجر شود. اگر گلوکوم به موقع تشخیص داده نشود و درمان نشود، ممکن است به از دست دادن کامل بینایی منجر شود.
انواع گلوکوم
- گلوکوم زاویه باز اولیه: شایع‌ترین نوع گلوکوم است که به تدریج و بدون درد پیشرفت می‌کند. در این نوع، زاویه بین قرنیه و عنبیه باز است، اما مایع زلالیه به درستی تخلیه نمی‌شود.
- گلوکوم زاویه بسته: این نوع گلوکوم زمانی رخ می‌دهد که زاویه بین قرنیه و عنبیه چشم به طور ناگهانی بسته می‌شود و منجر به افزایش سریع فشار داخل چشمی می‌شود. این وضعیت یک اورژانس چشمی است و نیاز به درمان فوری دارد.
- گلوکوم ثانویه: این نوع گلوکوم به دلیل یک وضعیت یا بیماری دیگر ایجاد می‌شود، مانند التهاب چشم، آسیب‌دیدگی، یا استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها.
- گلوکوم مادرزادی: یک نوع نادر گلوکوم است که در نوزادان و کودکان ایجاد می‌شود و ناشی از اختلالات مادرزادی در زاویه چشم و سیستم تخلیه مایع زلالیه است.
علائم گلوکوم یا آب سیاه در عنبیه چشم
گلوکوم یا آب سیاه می‌تواند علائم و تغییراتی در عنبیه چشم ایجاد کند که این علائم بسته به نوع و شدت گلوکوم متفاوت هستند. عنبیه به عنوان یکی از بخش‌های مهم چشم در برخی از انواع گلوکوم مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در ادامه به توضیح کامل‌تر و با جزئیات بیشتر علائم گلوکوم در عنبیه می‌پردازیم:
تغییر در رنگ عنبیه (Pigment Dispersion)
در برخی موارد گلوکوم، به ویژه در سندرم دیسپرس عنبیه، رنگدانه‌های عنبیه ممکن است به مرور زمان از سطح آن جدا شده و به داخل مایع زلالیه آزاد شوند. این پدیده می‌تواند باعث تغییرات در رنگ عنبیه شود و در نتیجه عنبیه ظاهر غیرمعمولی پیدا کند. تجمع این رنگدانه‌ها در شبکه ترابکولار می‌تواند به انسداد جریان مایع زلالیه و افزایش فشار داخل چشمی منجر شود.
گلوکوم زاویه بسته و وضعیت عنبیه
در گلوکوم زاویه بسته، عنبیه چشم به سمت جلو حرکت می‌کند و زاویه بین عنبیه و قرنیه را مسدود می‌کند. این انسداد می‌تواند ناگهانی یا تدریجی باشد. زمانی که زاویه بسته می‌شود، مایع زلالیه نمی‌تواند به درستی تخلیه شود، که این موضوع باعث افزایش سریع فشار داخل چشمی می‌شود. این وضعیت ممکن است منجر به بروز درد شدید، قرمزی چشم، و کاهش ناگهانی بینایی شود. در این حالت، عنبیه چشم ممکن است متورم به نظر برسد و باعث تغییرات ظاهری در چشم شود.
گلوکوم نئوواسکولار و عروق خونی غیرطبیعی در عنبیه
گلوکوم نئوواسکولار معمولاً به دلیل بیماری‌هایی مانند دیابت یا انسداد ورید شبکیه ایجاد می‌شود. در این نوع گلوکوم، عروق خونی جدید و غیرطبیعی روی سطح عنبیه چشم و در زاویه اتاق قدامی چشم رشد می‌کنند. این عروق خونی می‌توانند زاویه تخلیه مایع زلالیه را مسدود کنند و منجر به افزایش فشار داخل چشمی شوند. در معاینه چشمی، این عروق خونی جدید ممکن است به صورت شبکه‌ای از رگ‌های نازک در سطح عنبیه دیده شوند.
چسبندگی عنبیه (Posterior Synechiae)
یکی دیگر از علائم گلوکوم، به ویژه در مواردی که التهاب نیز وجود دارد (مانند یووئیت)، چسبندگی عنبیه به عدسی است. این وضعیت که به عنوان سنچیا شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به تغییرات در شکل و عملکرد مردمک شود. چسبندگی عنبیه به عدسی می‌تواند مانع از جریان طبیعی مایع زلالیه شود و فشار داخل چشمی را افزایش دهد. در این حالت، عنبیه ممکن است به طور غیرطبیعی به عدسی بچسبد و باعث مشکلات بینایی و افزایش خطر گلوکوم شود.
مردمک بی‌قاعده یا تغییر شکل یافته
در برخی موارد گلوکوم، به ویژه زمانی که عنبیه چشم به عدسی چسبیده باشد، مردمک ممکن است شکل غیرطبیعی پیدا کند. این تغییر شکل می‌تواند ناشی از چسبندگی عنبیه یا فشار غیرمعمول در داخل چشم باشد. مردمک ممکن است به جای گرد بودن، شکل بیضوی یا نامتقارن پیدا کند.
افزایش ضخامت عنبیه (Iris Thickening)
در برخی از بیماران مبتلا به گلوکوم زاویه بسته، عنبیه چشم ممکن است ضخیم‌تر از حالت عادی به نظر برسد. این افزایش ضخامت می‌تواند زاویه اتاق قدامی را تنگ‌تر کرده و احتمال انسداد زاویه را بیشتر کند. این تغییرات می‌تواند از طریق معاینه با گونیوسکوپی یا تصویربرداری‌های چشمی پیشرفته تشخیص داده شود.
تغییرات در پاسخ مردمک به نور
در برخی موارد گلوکوم، به خصوص در مراحل پیشرفته، مردمک ممکن است به نور پاسخ کند یا پاسخ آن به نور کندتر شود. این مشکل می‌تواند به دلیل آسیب به عصب بینایی یا مشکلات مرتبط با عنبیه چشم باشد.
درد و ناراحتی در چشم
در گلوکوم زاویه بسته یا در مواردی که فشار داخل چشمی به سرعت افزایش می‌یابد، بیماران ممکن است درد شدید در چشم را تجربه کنند. این درد معمولاً با علائم دیگری مانند قرمزی، تاری دید، و حتی تهوع و استفراغ همراه است.
تشخیص و درمان بیماریهای مرتبط با عنبیه
معاینه بالینی:
معاینه با چراغ اسلیت (Slit Lamp Exam): این روش رایج‌ترین تکنیک برای بررسی دقیق عنبیه و سایر قسمت‌های قدامی چشم است. چراغ اسلیت یک میکروسکوپ ویژه است که به پزشک امکان می‌دهد تا عنبیه، قرنیه، عدسی و اتاق قدامی را با دقت بالا بررسی کند. این معاینه می‌تواند تغییرات رنگ، چسبندگی، التهاب و نئوواسکولاریزاسیون را نشان دهد.
تونومتری (Tonometry):
این روش برای اندازه‌گیری فشار داخل چشمی استفاده می‌شود و به تشخیص گلوکوم کمک می‌کند. افزایش فشار داخل چشمی می‌تواند نشان‌دهنده گلوکوم زاویه باز یا زاویه بسته باشد که به طور مستقیم با عنبیه مرتبط است.
گونیوسکوپی (Gonioscopy):
گونیوسکوپی روشی است که برای بررسی زاویه اتاق قدامی چشم و شناسایی گلوکوم زاویه بسته استفاده می‌شود. این معاینه به پزشک اجازه می‌دهد تا ببیند آیا زاویه بین عنبیه و قرنیه باز یا بسته است و آیا عروق خونی غیرطبیعی وجود دارد یا خیر.
آنژیوگرافی فلوئورسئین (Fluorescein Angiography):
این تکنیک تصویربرداری برای ارزیابی نئوواسکولاریزاسیون و نشت مایع از عروق خونی جدید در عنبیه استفاده می‌شود. این روش می‌تواند تغییرات عروقی و التهابی را که در معاینه معمولی دیده نمی‌شود، آشکار کند.
تصویربرداری OCT (Optical Coherence Tomography):
OCT یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که می‌تواند لایه‌های مختلف چشم را با دقت بالا بررسی کند. این روش به ویژه برای ارزیابی ساختار عنبیه، زوایای چشم و بررسی اثرات فشار داخل چشمی بر ساختارهای چشمی مفید است.